Προσφυγικό: Φρεγάτες Σιωπούν την Ανθρωπιά στο Βωμό της Άμυνας

Προσφυγικό: Φρεγάτες Σιωπούν την Ανθρωπιά στο Βωμό της Άμυνας

Όταν η Συμπόνια Ναυαγεί: Με Φωτοβολίδες αντί για Φως

Η μεταχείριση των προσφύγων και μεταναστών σήμερα αποτελεί μια σαφή απόδειξη της ηθικής φθοράς των δυτικών δημοκρατιών. Το δικαίωμα στην ασφάλεια, στην αξιοπρέπεια —ακόμη και στην ίδια τη ζωή— έχει πάψει να θεωρείται αυτονόητο. Υπόκειται πλέον σε πολιτικούς υπολογισμούς, στρατηγικές αποτροπής και επικοινωνιακές τακτικές. Εκείνα που κάποτε θεωρούνταν αδιαπραγμάτευτα ανθρώπινα δικαιώματα, έχουν μετατραπεί σε αντικείμενα διαπραγμάτευσης, υποταγμένα στον εθνικισμό, στον φόβο και στην αναζήτηση ψήφων. Δεν μιλάμε πλέον για απλή μεταναστευτική πολιτική — μιλάμε για βαθιά κρίση ευθύνης.

Στην Ευρώπη, και ειδικότερα στην Ελλάδα, παρατηρούμε μια μετατόπιση που φτάνει τα όρια του παραλόγου: πολεμικά πλοία αναλαμβάνουν ρόλο “διαχείρισης” του μεταναστευτικού. Η πρόσφατη απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να αναπτύξει οπλισμένες φρεγάτες νότια της Κρήτης —όχι για να αντιμετωπίσουν στρατιωτική απειλή, αλλά για να αποτρέψουν βάρκες με πρόσφυγες— είναι ενδεικτική. Πλοία σχεδιασμένα για πολεμικές επιχειρήσεις αξιοποιούνται πλέον απέναντι σε απελπισμένους ανθρώπους που προσπαθούν να σωθούν. Η επίσημη επιχειρηματολογία κάνει λόγο για “χτύπημα στους διακινητές”. Στην πράξη, όμως, στέλνεται το εξής μήνυμα: «Δεν είστε ευπρόσδεκτοι».

Παρόμοιες στρατηγικές ξεδιπλώνονται και εκτός Ευρώπης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η προεκλογική καμπάνια του Ντόναλντ Τραμπ ξαναφέρνει στο προσκήνιο σχέδια για μαζικές απελάσεις και στρατόπεδα μεταναστών, ενισχύοντας τον φόβο αντί να αντιμετωπίζει τις αιτίες του ξεριζωμού. Την ίδια στιγμή, στη Γάζα, η ανθρωπιστική τραγωδία έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις: ολόκληρες γειτονιές έχουν ισοπεδωθεί, ενώ άμαχοι πολίτες παγιδεύονται ανάμεσα σε κρατική βία και γεωπολιτικά συμφέροντα. Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν ξεκάθαρα ότι η προσφυγική κρίση δεν είναι μόνο ευρωπαϊκή υπόθεση — είναι καθρέφτης μιας παγκόσμιας ηθικής αποτυχίας.

Η Ελλάδα, φυσικά, δεν λειτουργεί μεμονωμένα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το προσφυγικό ενσωματώνεται όλο και περισσότερο στη λογική της “ασφάλειας” και της “άμυνας”. Η νέα πρωτοβουλία της ΕΕ για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών (“ReArm Europe”), προβλέπει επενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Η Ελλάδα —ήδη από τις πρώτες χώρες σε αμυντικές δαπάνες αναλογικά με το ΑΕΠ— όχι μόνο συμμετέχει αλλά και πανηγυρίζει την κίνηση αυτή. Στην τελευταία Σύνοδο του ΝΑΤΟ, συμφώνησε να αυξήσει κι άλλο τις στρατιωτικές της δαπάνες. Το μήνυμα είναι σαφές: περισσότερα όπλα, περισσότερη επιτήρηση, λιγότερος χώρος για ανθρωπιά.

Η στρατιωτικοποίηση του προσφυγικού συνοδεύεται και από την κανονικοποίηση ακροδεξιών αφηγημάτων. Στην Ελλάδα, αυτό αποτυπώνεται όχι μόνο σε πολιτικές τοποθετήσεις αλλά και σε συμβολικές κινήσεις. Υπουργοί αρμόδιοι για τη μετανάστευση προτείνουν απαγορεύσεις για το ισλαμικό μαντίλι σε πανεπιστήμια — θέμα που δεν είχε ποτέ τεθεί ως πρόβλημα. Αυτές οι δηλώσεις, παρότι συμβολικές, ενισχύουν το κλίμα: η σκληρότητα απέναντι στους πρόσφυγες μετατρέπεται σε πολιτικό πλεονέκτημα.

Και οι συνέπειες είναι απτές. Στην Κρήτη, πρόσφατα, πάνω από 500 διασωθέντες πρόσφυγες —ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά— φιλοξενήθηκαν προσωρινά σε δημοτικό κλειστό γήπεδο. Ομάδα κατοίκων συγκεντρώθηκε έξω από τον χώρο και εκτόξευσε φωτοβολίδες στο εσωτερικό, όπου κοιμόταν κόσμος που μόλις είχε σωθεί από τον πνιγμό. Η εικόνα είναι σοκαριστική: άνθρωποι που δραπέτευσαν από τον πόλεμο, βρέθηκαν και πάλι στο στόχαστρο, αυτή τη φορά μέσα στην Ευρώπη.

Και όλα αυτά, χωρίς να αγγίζεται καμία ρίζα του προβλήματος. Οι πόλεμοι συνεχίζονται. Η κλιματική κρίση εκτοπίζει πληθυσμούς. Οικονομίες καταρρέουν. Κι όμως, η πολιτική απάντηση είναι μονότονη: φρεγάτες, φράχτες, αποτροπή. Πρόκειται για μια στρατηγική που δεν λύνει τίποτα· απλώς αναβάλλει την αναμέτρηση με τις παγκόσμιες ανισότητες που γεννούν τη μετανάστευση.

Οι επιλογές της Ελλάδας είναι απλώς η πιο καθαρή έκφραση ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού ρεύματος. Υπενθυμίζουν ότι πλέον προστατεύουμε περισσότερο τα σύνορα απ’ ό,τι τις ζωές. Όταν πολεμικά πλοία στρέφονται κατά απροστάτευτων ανθρώπων, κι αυτό παύει να μας ξαφνιάζει, τότε έχουμε περάσει μια επικίνδυνη γραμμή.

Αν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει πιστή στις αρχές της, δεν μπορεί να συνεχίσει να ανταλλάσσει την ανθρωπιά με την ψηφοθηρία. Μια ήπειρος που ιστορικά πρωτοστάτησε στα ανθρώπινα δικαιώματα, καλείται τώρα να αποφασίσει: τι ακριβώς υπερασπίζεται; Γιατί αν η απάντηση στους κυνηγημένους είναι φρεγάτες και φωτοβολίδες, τότε δεν υπερασπίζουμε τις αξίες μας. Τις έχουμε εγκαταλείψει.